Μικρό κορίτσι στη χειμωνιάτικη παραλία δημιουργεί αριθμούς από μικρές πέτρες.
Ανακαλύφθηκε τυχαία στο Νεπάλ και είναι η παιχνιδιάρικη μέθοδος κατασκευής με πέτρες! Ναι, έχει μηδενικό κόστος και επιπλέον φέρνει τα παιδιά και τους ενήλικες σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον. Ας δούμε όμως πώς άρχισαν όλα…
Το 2011, μία Αμερικανίδα εκπαιδευτική σύμβουλος που εργαζόταν στο Κατμαντού του Νεπάλ, ήταν προβληματισμένη από τη χαμηλή ποιότητα διδασκαλίας στην τάξη του σχολείου της. Το σχολείο ήταν πολύ φτωχό για να αγοράσει υποστηρικτικό εκπαιδευτικό υλικό.
Έβαλε λοιπόν τα παιδιά να πάνε σε ένα κοντινό ποτάμι όπου συγκέντρωσαν πέτρες κάθε μορφής, μεγέθους και χρώματος. Συλλέχθηκαν δύο βαρέλια από πέτρες που πήγαν πίσω στο σχολείο, όπου οι εκπαιδευτικοί είπαν στα παιδιά να αρπάξουν όσες πέτρες τους άρεσαν και να χτίσουν κάτι.
Οι καταγραφές από εκείνη την πρώτη ημέρα στο Νεπάλ δείχνουν παιδικό ενθουσιασμό σε συνδυασμό με ενσυναίσθηση. Τα παιδιά έκαναν θόρυβο παίρνοντας πέτρες, ξεκαθαρίζοντάς τις και φτιάχνοντας με αυτές τα πάντα, από ελικόπτερα και σαύρες μέχρι λουλούδια και κέικ γενεθλίων! Ήταν δε, είτε απόλυτα συγκεντρωμένα, είτε φλυαρούσαν χαρούμενα με τους συμμαθητές τους ανταλλάσσοντας πέτρες.
Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ αργότερα εκείνη τη χρονιά, η συνταξιοδοτημένη, με βάση τη Μασαχουσέτη, καθηγήτρια Diana Suskind, προχώρησε στο πρόγραμμα Παιχνίδι Κατασκευής με Πέτρες, εξαπλώνοντάς το από ακτή σε ακτή, αναπτύσσοντάς το περαιτέρω στην Ασία και εξάγοντάς το στη Βρετανία.
«Οι πέτρες είναι ένα μέσο κιναισθητικής, ποτέ σταθερές στη θέση ή στο νόημά τους, το έδαφος είναι ένας ατελείωτος καμβάς», λέει η Suskind, «και τα μικρά χέρια είναι τα πινέλα».
Σε μια εποχή όπου η εκπαίδευση επικεντρώνεται όλο και περισσότερο σε δεξιότητες που μπορούν να μετρηθούν μέσα από διαγωνίσματα και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ανησυχούν ότι οι νηπιαγωγοί δεν είναι «προετοιμασμένοι» και όλοι συζητούν το προσχολικό «πρόγραμμα σπουδών», πολλοί ειδικοί της δημιουργικότητας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τη βιασύνη που έχουμε να παράγουμε μετρήσιμα αποτελέσματα και βλέπουν προοπτική στη ριζικά απλή και ανοιχτή άσκηση δημιουργικότητας που η Suskind ανέπτυξε στο Νεπάλ.
«Μέχρι πρόσφατα, στις δυτικές χώρες όλοι μεγάλωναν έτσι», λέει ο Peter Gray, καθηγητής ψυχολογίας στο Boston College. «Τα παιδιά μάθαιναν ως επί το πλείστον σε ελεύθερο, μη κατευθυνόμενο παιχνίδι. Δυστυχώς, τα αναπτυσσόμενα έθνη έχουν αντιγράψει το χειρότερο από το δυτικό μοντέλο».
Ανοίγοντας το μυαλό
Οι καθηγητές σήμερα αγωνίζονται να εξισορροπήσουν την πίεση του δομημένου προγράμματος σπουδών με ελεύθερες δραστηριότητες που ανοίγουν το μυαλό, δήλωσε η Dr. Rosa Aurora Chavez, ψυχίατρος που διευθύνει το Διεθνές Κέντρο Δημιουργικότητας της Ουάσινγκτον στην Ουάσινγκτον. Πιστεύει ότι η δουλειά με τις πέτρες θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της υπερβολικής πίεσης των σχολικών απαιτήσεων.
«Τα παιδιά μεταμορφώνουν τις πέτρες», δήλωσε η Chavez, «αλλά δεν υπονοούν τίποτα. Είναι πολύ ουδέτερες. Άλλα φυσικά αντικείμενα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ομοίως, όπως φύλλα ή ραβδιά. Αλλά οι πέτρες έχουν μια δική τους ομορφιά».
Ένας από τους ένθερμους υποστηρικτές της εργασίας με πέτρες είναι ο Gail Nadal, Διευθυντής Εκπαίδευσης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στο Γραφείο Εκπαίδευσης του County Yolo στη Βόρεια Καλιφόρνια.
«Η εργασία με πέτρες έχει να κάνει με το ότι τα παιδιά μπορούν να είναι δημιουργικά χρησιμοποιώντας φυσικούς πόρους», δήλωσε ο Nadal. «Τα παιδιά χρειάζονται μόνο χρόνο, χρόνο για να εξερευνήσουν και πρώτες ύλες για να παίξουν. Δεν χρειάζεστε επιχορήγηση ή τίποτα. Χρειάζεστε μόνο μερικά καλάθια από πέτρες».
Ο Nadal υπογράμμισε ότι τα προγράμματά της Head Start χρησιμοποιούν πέτρες εκτενώς στην τάξη, επιτρέποντας στα μικρά παιδιά να ασχολούνται με την ταξινόμηση μορφών και χρωμάτων και μεγεθών, βασικών δεξιοτήτων ανάπτυξης. Βάζουν επίσης καλάθια με πέτρες πάνω στα χαλάκια κατά τη διάρκεια του ύπνου, έτσι ώστε τα παιδιά που δεν κοιμούνται να μπορούν να παίρνουν μέρος σε ένα ξεκούραστο, δημιουργικό παιχνίδι. Έχουν ακόμη και κουτιά με μεγάλες πέτρες στην παιδική χαρά, τις οποία τα παιδιά μεταφέρουν σε βαγόνια.
Συμβολική ανακάλυψη
Η έμπνευση της Suskind για την εργασία με πέτρες ξεκίνησε με έναν ανανά. Ένας δάσκαλος στο σχολείο του Κατμαντού ζήτησε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν το φρούτο, κρατώντας μια φωτογραφία ανανά. Αλλά τα παιδιά δεν είχαν δει ποτέ, πόσο μάλλον να έχουν δοκιμάσει ένα.
«Έτρεξα στο τοπικό κατάστημα και αγόρασα έναν ανανά», δήλωσε η Suskind. Τους άφησα να μαντέψουν πώς θα ήταν η γεύση του. Γλυκιά ή ξινή; Τους έβαλα να τον κρατήσουν, να τον νιώσουν και να τον γευτούν. Στη συνέχεια τον ζωγράφισαν, ενσωματώνοντάς το στο μάθημα».
Αργότερα, η Suskind αγόρασε σε κάθε παιδί ένα ψαλίδι. Ποτέ δεν είχαν κρατήσει ψαλίδι πριν και ήταν συνεπαρμένα με αυτό και τι μπορεί να κάνει. «Μετά το ψαλίδι, κοίταξα στη συνέχεια στο έδαφος και είδα ένα κινητό φυσικό αντικείμενο – πέτρες».
«Η αλήθεια είναι ότι ήταν δωρεάν και είχα κουραστεί να χρησιμοποιώ τα λεφτά μου», παραδέχεται η Suskind.
Παρά την αυθόρμητη και ακατέργαστη προέλευσή της, η Suskind σύντομα δημιούργησε ένα όραμα για το πώς ήθελε να λειτουργήσει η μέθοδος. Οι δημιουργίες θα ήταν ανοιχτές και αυθόρμητες, αλλά θα ζητούσε από τα παιδιά να δώσουν στο έργο τους έναν τίτλο, να πουν ιστορίες γι ‘αυτό και να σχεδιάσουν μια εικόνα. Στη συνέχεια οι μαθητές θα περπατούσαν γύρω από τη «γκαλερί», έτσι ώστε να μπορούν να μοιράζονται τις ιστορίες τους.
Το στοιχείο της αφήγησης ήταν μια σημαντική και μόνιμη πτυχή του προγράμματος. «Τότε είναι που οι ιστορίες ζωντανεύουν για τα παιδιά», δήλωσε ο Gail Nadal σημειώνοντας ότι στην κομητεία Yolo τα παιδιά κάνουν ιστορίες για το πέτρινο παιχνίδι τους, συνδυάζοντας φωτογραφίες και σχέδια και αφηγήσεις.
Για τα πολύ μικρά παιδιά, αυτή η σχέση μεταξύ φυσικών αντικειμένων και αφήγησης μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο βήμα προς τη συμβολική σκέψη, όπως προτείνει η Rosa Chavez. «Υπάρχει μια βασική μετάβαση όταν αντικείμενα έρχονται να σταθούν ως σύμβολα στο μυαλό ενός παιδιού», δήλωσε η Chavez. «Αντιπροσωπεύουν κάτι άλλο από τους εαυτούς τους, ως γέφυρες μεταξύ του συγκεκριμένου και του αφηρημένου».
Δομημένη ελευθερία
Δεν υπάρχει, λέει η Suskind, τίποτα αντιφατικό στην ύπαρξη μιας δομής μέσα στην οποία λαμβάνει χώρα το ελεύθερο παιχνίδι και η ανακάλυψη. «Σχεδόν όλα μαθαίνονται», λέει, «και η δημιουργικότητα δεν είναι απαραιτήτως αυθόρμητη. Μαθαίνεται και διευκολύνεται και ενθαρρύνεται».
Το σύστημα με πέτρες της Suskind «επιτυγχάνει μια ισορροπία μεταξύ κανόνα και ελευθερίας», ισχυρίζεται ο Peter Gray. Συγκρίνει το παιχνίδι με τις πέτρες με την τρέχουσα δημοτικότητα των βιβλίων ζωγραφικής για ενήλικες, τα οποία είναι χαλαρωτικά και δημιουργικά, αλλά και πολύ προσχηματισμένα. Οι πέτρες είναι πολύ πιο ελεύθερες μορφές και, φυσικά, είναι φυσικά υλικά, αλλά υπάρχει μια παρόμοια διαλογιστική ποιότητα. «Το παιχνίδι έχει πάντα δομή», υποστηρίζει ο Grey. «Είναι δύσκολο να είσαι δημιουργικός απόλυτα από το μηδέν. Το άλλο άκρο, θα ήταν να στείλει κάποιος τα παιδιά σε ένα δάσος και να πει: »Να είσαι δημιουργικός». Οι πέτρες», λέει ο Grey, «πετυχαίνουν αυτή την ισορροπία μεταξύ ελευθερίας και κανόνα».
Ο Mark Runco, ένας γνωστικός ψυχολόγος και καθηγητής των σπουδών δημιουργικότητας στο Πανεπιστήμιο της Γεωργίας, συμφωνεί. Το ονομάζει «βέλτιστο περιορισμό» και μια «ρεαλιστική άποψη της δημιουργικότητας».
Δημιουργικότητα
Ο Runco είναι ένας ευρέως αναγνωρισμένος εμπειρογνώμονας δημιουργίας που έχει κάνει σημαντικές συμβουλές για τα Lego και εξέδωσε την «Αξιολόγηση της δημιουργικότητας των σπουδαστών», έναν οδηγό για τους γονείς και τους δασκάλους για τη μέτρηση διαφόρων πτυχών δημιουργικότητας.
Είναι εύκολο να δούμε πώς η πέτρινη μέθοδος της Suskind ταιριάζει στο πλαίσιο της δημιουργικότητας του Runco, το οποίο περιλαμβάνει επικεφαλίδες όπως «αυτοεκδήλωση», «επίλυση προβλημάτων» και «ευέλικτη σκέψη». Οι δημιουργικοί μαθητές θα «χτίσουν κάτι διαφορετικό από τους άλλους» και «θα εξετάσουν μια σειρά επιλογών» για να αναφέρουμε μόνο μερικές από τις επικεφαλίδες.
Ο Runco επισημαίνει ορισμένες ομοιότητες μεταξύ της λιθοτεχνίας και της ομολογουμένως πιο δαπανηρής προσέγγισης των Lego. Τα Legos έχουν το πλεονέκτημα ότι είναι σε θέση να οικοδομήσουν πιο εύκολα σε τρεις διαστάσεις, είπε, αλλά οι λίθοι αντιμετωπίζουν αυτό με την ενθάρρυνση της «νατουραλιστικής δημιουργικότητας με φυσικά αντικείμενα».
Επίσης, οι πέτρες είναι δωρεάν!
Αθέλητη ανακάλυψη
«Νομίζω ότι η προσέγγιση έχει πολλά να κάνει ως ένα μέσο τέχνης», λέει ο James Catterall, διευθυντής των Κέντρων Έρευνας για τη Δημιουργικότητα και καθηγητής μορφωτικής εκπαίδευσης στο UCLA.
Μέρος αυτού που προσελκύει τον Catterall είναι τα φυσικά υλικά. «Υπάρχει μια προσκόλληση στο περιβάλλον από όπου προέρχονται τα κομμάτια, ένα άρωμα, μια σύνδεση με τη γη».
Θεωρεί επίσης τις πέτρες ως μη απειλητικές. «Αν δουλεύεις με χρώματα νερού, υπάρχουν κάποιες δεξιότητες που χρειάζεσαι για να κάνεις κάτι αποτελεσματικό», δήλωσε ο Catterall, «αλλά οι πέτρες δεν εκφοβίζουν καθόλου, μπορείτε να τις αναδιατάξετε και να συνεχίσετε».
Αλλά μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ιδέες του Catterall είναι η δυναμική της δουλειάς με πέτρες για την απόλαυση. «Υπάρχει κάτι μαγικό», λέει, «το να σκέφτεσαι τα υλικά, το να συγκεντρώνεσαι, το να ομαδοποιείς τα σχήματα και τα χρώματα, και μετά να κάνεις κάτι που κάποιος δε σχεδίαζε να κάνει, αλλά παρ ‘όλα αυτά επιτυγχάνει κάτι τόσο αθέλητο και ευχάριστο».
Το να επιτύχετε κάτι που δεν σκοπεύατε να κάνετε είναι πιο πιθανό με πέτρες παρά με μαρκαδόρους, σημειώνει ο Catterall. «Όταν ξεκινάτε με ένα κουτί με μαρκαδόρους», είπε, «πρέπει να ζωγραφίσετε ένα δέντρο, ένα βαγόνι ή ένα άλογο. Αλλά οι πέτρες είναι πιο ανοιχτές και μπορούν να αναδιαμορφώνονται συνεχώς, χωρίς να αφήνουν σημάδι».
Περισσότερη έρευνα
Ο Chaves πιστεύει ότι το Παιχνίδι Κατασκευής με Πέτρες προσφέρεται για περαιτέρω έρευνα. Οι ποιοτικοί ερευνητές θα μπορούσαν να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά των μαθητών κατά τη διάρκεια ασκήσεων, χρησιμοποιώντας μετρήσεις βασικών δημιουργικών διεργασιών. Και η ποσοτική έρευνα θα μπορούσε να μετρήσει τα συναισθήματα ευεξίας ή τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων μετά το παιχνίδι.
Μια τέτοια έρευνα μπορεί να βοηθήσει στην τελειοποίηση της διαδικασίας και να προτείνει χρήσεις και επιπτώσεις σε διαφορετικά πλαίσια. Μπορεί επίσης να επισημάνει τροποποιήσεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την προσέγγιση. Από την πλευρά της, η Suskind είναι ανοικτή σε υποδείξεις, αλλά όχι τόσο προσκολλημένη στην επιστημονική απόδειξη. «Η απόδειξη είναι στην δημιουργική ανάμειξη», λέει. «Ακόμη και τα παιδιά που μαθαίνουν συνήθως με απλή απομνημόνευση έχουν μια πρωτοποριακή δημιουργικότητα που μπορεί να ανθίσει, εάν ενθαρρυνθεί. Αυτό είναι το Παιχνίδι Κατασκευής με Πέτρες».
Πηγή: deseretnews.com
Μετάφραση: Συμβουλευτικός Σταθμός Νέων Ν.Ηρακλείου [symvstathmos.wordpress.com]
ΤΗΣ ΨΥΧήΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΙόΤΗΣ 
