Υπάρχει κακοποίηση του εφήβου προς το γονέα;

Ο γιός της Ιωάννας, ξεκίνησε να τη χτυπάει όταν ήταν 14 ετών. «Δεν ήξερα τι να κάνω. Αν κάποιος άλλος με είχε χτυπήσει θα καλούσα την Αστυνομία αλλά μιλάμε για τον γιό μου. Δεν ήθελα να τον συλλάβουν, το μόνο που ήθελα ήταν να σταματήσει να με δέρνει. Ντρεπόμουν να το πω ακόμη και στους πιο δικούς μου ανθρώπους και φοβόμουν, μην το καταγγείλουν» λέει.

Η γονεϊκή κακοποίηση μπορεί να αφήσει τον γονέα με ένα αίσθημα αμηχανίας, θυμού, ίσως και τρόμου. Αυτά τα συναισθήματα στη γονεϊκή κακοποίηση, είναι γνωστά και ως «Γονεϊκά Παραλυτικά», συναισθήματα δηλαδή που είναι τόσο έντονα που ξεπερνάνε τη λογική.

Η γονεϊκή κακοποίηση, λαμβάνει χώρα όταν το παιδί – συνήθως στην εφηβεία ή στην προεφηβεία – έχει χειριστική συμπεριφορά απέναντι στον γονιό. Μπορεί να πρόκειται για ένα μεμονωμένο γεγονός ή να συμβαίνει με μεγαλύτερη συχνότητα, ακόμη και σε καθημερινή βάση. Η γονεϊκή κακοποίηση μπορεί να είναι λεκτική ή σωματική.

Αν είσαι θύμα γονεϊκής κακοποίησης, πιθανόν να ζείς κάθε μέρα με τον φόβο για το τι θα κάνει το έφηβο παιδί σου, ενώ περιμένεις πάντα μα πάντα, τη στιγμή που θα εκραγεί. Πρόκειται για μια χειριστική συμπεριφορά που μπορεί να συμβεί χωρίς κανένα συναίσθημα παρά μόνο σαν μια ήσυχη και επιτήδεια βλάβη από τον έφηβο στο γονιό, προκειμένου ο πρώτος να ελέγξει τον δεύτερο.

Τα συναισθήματα ντροπής και θυμού κάνουν το γονέα  να αμφισβητεί τον εαυτό του και να νιώθει παγιδευμένος, μη γνωρίζοντας ποιο δρόμο να διαλέξει. Εάν είστε σε αυτή τη θέση δεν σημαίνει ότι είστε ανόητος ή αδύναμος. Στη πραγματικότητα, πολλοί γονείς – θύματα ενδοοικογενειακής βίας από τα παιδιά τους είναι άνθρωποι επιτυχημένοι είτε επαγγελματικά ή σε άλλους τομείς.

Η συμπεριφορά του παιδιού μου είναι χειριστική;

Εάν το παιδί σας σας χτυπάει, τότε ναι είναι. Ένας άντρας τρίτης ηλικίας είπε για την εγγονή του: «Ήξερα ότι η συμπεριφορά της ήταν απαράδεκτη. Πετούσε πράγματα όποτε μαλώναμε, γινόταν έξαλλη και μια φορά μου είχε πετάξει ένα τασάκι. Ποτέ δεν σκέφτηκα όμως ότι αυτό ήταν κακοποίηση. Ήταν η εγγονή μου!».

Κανείς δεν θέλει να πιστέψει ότι το παιδί του τον κακοποιεί διότι το συναίσθημα θολώνει τα νερά, αφήνοντας τον γονιό να αναρωτιέται αν αυτό που του συμβαίνει είναι τόσο κακό, όσο τους λέει το ένστικτό τους.

Ρωτήστε λοιπόν τον εαυτό σας: Αν το παιδί σας ήταν κάποιος άλλος, ένας γείτονας, συνάδελφος ή συγγενής, θα θεωρούσατε τις πράξεις του επιθετικές και χειριστικές; Η απάντηση θα σας βοηθήσει να αξιολογήσετε τη κατάσταση.

Προειδοποιητικά σημάδια της γονεϊκής κακοποίησης

Καμιά φορά η κατάσταση κλιμακώνεται και ξεφεύγει από τον έλεγχό μας, χωρίς να το καταλάβουμε. Τα παρακάτω είναι ορισμένα προειδοποιητικά σημάδια που οριοθετούν τη συμπεριφορά του παιδιού ως χειριστική:

Νιώθετε ότι εκφοβίζεστε

Είναι φυσιολογικό να νιώθετε ότι το παιδί υπερβαίνει τα όρια για να πάρει αυτό που θέλει. Το ασυνήθιστο είναι όταν νιώθετε πως αν δεν δώσετε στο παιδί αυτό που θέλει, θα αντιδράσει με έναν τρόπο εξαιρετικά επιβλαβή για σάς. Ο εκφοβισμός είναι ένας τρόπος που χρησιμοποιεί για να σας τρομάξει και στο τέλος, να κάνετε αυτό που θέλει ενώ μπορεί να τον εκδηλώσει με λέξεις, έναν συγκεκριμένο τόνο φωνής ή ακόμη και με ένα βλέμμα.

Υπερβολική περιφρόνηση

Ναι τα παιδιά μπορούν να γίνουν περιφρονητικά, ακόμη και το δικό σας. Όταν όμως φτάνει σε ένα σημείο που δεν έχει κανένα σεβασμό απέναντί σας, αψηφώντας τους κανόνες του σπιτιού χωρίς φόβο και χωρίς να σκέφτεται τις συνέπειες, είναι σημάδι ότι μπορεί αυτή η ένταση να κλιμακωθεί. Πολλά παιδιά μπορούν να γίνουν περιφρονητικά χωρίς να ασκήσουν βία, ωστόσο η υπερβολικά αντιδραστική συμπεριφορά μπορεί να είναι μέρος μιας χειριστικής συμπεριφοράς στο μέλλον.

Ένα κλιμακούμενο μοτίβο βίας

Πολλά παιδιά όταν θυμώνουν, βαράνε πόρτες ή πετάνε πράγματα. Ίσως κι εσείς θυμάστε τον εαυτό σας να έχει αντιδράσει έτσι στη παιδική σου ηλικία ή εφηβεία. Εάν όμως το παιδί, εκδηλώνει τον θυμό του ρίχνοντας μπουνιές στον τοίχο, καταστρέφοντας τη περιουσία σας, βρίζοντας και πετώντας πράγματα που σκάνε δίπλα σας ή επάνω σας, τότε δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συμπεριφορά του είναι καθαρά χειριστική.

Γιατί το έφηβο παιδί μου είναι χειριστικό;

Όταν ένα παιδί ή έφηβος είναι χειριστικός, είναι φυσιολογικό να αναρωτιέστε γιατί. Πολλοί γονείς νιώθουν ενοχές για αυτή τη συμπεριφορά των έφηβων παιδιών τους και σκέφτονται ότι αν ήταν καλύτεροι γονείς, τα παιδιά τους θα φέρονταν καλύτερα. Η αλήθεια είναι ότι πολλοί λόγοι συμβάλλουν στη κακοποίηση του γονιού από το παιδί, όπως είναι τα ελαστικά ή ανύπαρκτα όρια μέσα στην οικογένεια, η κακοποίηση από κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας, ψυχολογικά προβλήματα που υποβόσκουν και μιμητική συμπεριφορά.

Άλλα παιδιά φέρονται έτσι επειδή δεν έχουν την ικανότητα να φερθούν αλλιώς ενώ άλλα απολαμβάνουν τη δύναμη που αισθάνονται όταν κακοποιούν τον γονιό. Προσοχή: Μπορείς να προσπαθήσετε να καταλάβετε τι συμβαίνει σε μια κατάσταση αλλά δεν πρέπει να υπάρχει καμία εκλογίκευση ή δικαιολογία για τη χειριστική συμπεριφορά.

Πώς να αντιδράσετε

Η επιθετική και χειριστική συμπεριφορά δεν είναι μέρος της τυπικής παιδικής ηλικίας ή εφηβείας. Δεν είναι μια φάση που το παιδί σας θα περάσει οπότε δεν πειράζει και να το αγνοήσετε. Εάν βιώνετε τη γονεϊκή κακοποίηση στο σπίτι σας, τότε να ξέρετε ότι το παιδί σας παραβιάζει τα δικαιώματα τα δικά σας και των άλλων μελών. Το σπίτι σας είναι το μέρος που το παιδί μαθαίνει πώς να αλληλεπιδρά στη κοινωνία και στο κόσμο. Μαθαίνει τι είναι αποδεκτό και τι όχι και διδάσκεται τις συνέπειες της συμπεριφοράς του.

Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που καλείται να κάνει ο γονιός είναι να αντιμετωπίσει την κακοποίηση και την επιθετικότητα του παιδιού του. Διότι από τη μία πλευρά, θέλει ενστικτωδώς να το προστατέψει και από την άλλη, τίποτα δεν μπορεί να τον θυμώσει περισσότερο, από την χειριστική του συμπεριφορά. Κάποιες μέρες μπορεί να νιώθετε συναισθηματικά πιο δυνατός και μόνο εσείς μπορείτε να αποφασίσετε ποιο δρόμο θέλετε να ακολουθήσετε. Παρακάτω θα βρείτε ορισμένες προτάσεις:

Βάλτε σαφή όρια 

Σιγουρευτείτε ότι το παιδί καταλαβαίνει τα συναισθηματικά και σωματικά όρια. Μπορεί ακόμη και να πρέπει να το δηλώσετε, λέγοντας π.χ. «Δεν χρειάζεται να φωνάζεις ή να με σπρώχνεις, αυτή η συμπεριφορά είναι προσβλητική και δεν επιτρέπεται». Αν ωστόσο, έχετε πεί στο παιδί κάτι ανάλογο στο παρελθόν αλλά στη πράξη, του έχετε επιτρέψει να παραβεί τα όρια, τότε του στέλνετε μπερδεμένα μηνύματα. Γ’ αυτό καλό είναι τα λεγόμενά σας να συμβαδίζουν με τις πράξεις σας, μια και τα παιδιά μαθαίνουν από αυτά που κάνουμε, όχι από αυτά που λέμε.

Ξεκαθαρίστε ποιες είναι οι συνέπειες της χειριστικής του συμπεριφοράς

Πείτε στο παιδί «Αν με χτυπήσεις ή μου πετάξεις οτιδήποτε, όσο και να σ’ αγαπάω, θα φωνάξω την αστυνομία». Αν όμως δεν είστε έτοιμος να το κάνετε πραγματικά, δηλαδή να πάρετε την αστυνομία, τότε μην το αναφέρετε διότι αυτό θα δείξει στο παιδί ότι δεν πραγματοποιείτε τις απειλές σας. Γενικότερα, ό,τι πείτε ότι θα κάνετε ως συνέπεια των πράξεών του, πρέπει να είστε έτοιμος να το εφαρμόσετε.

Ζητήστε βοήθεια και στήριξη

Η γονεϊκή κακοποίηση είναι ένα είδος ενδοοικογενειακής βίας. Είναι ένα σοβαρό ζήτημα και χρειάζεται άμεση προσοχή και επέμβαση. Και επειδή η ενδοοικογενειακή βία χαρακτηρίζεται από σιωπή, όσο δύσκολο και να είναι, σπάστε την για το καλό του παιδιού σας και ζητήστε τη βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας.  Εκείνος θα σας στηρίξει και θα βοηθήσει ώστε η δυσλειτουργική σχέση που έχει δομηθεί στην οικογένεια να ακολουθήσει την θεραπευτική οδό.

Ο δρόμος για μια πιο υγιή σχέση με το παιδί σας θα είναι μεγάλος και δύσκολος και η λύση δεν έρχεται γρήγορα και άμεσα. Χρειάζεται να αναγνωρίσετε και οι δύο το πρόβλημα και να έχετε δύναμη και κουράγιο για όσα έρθουν. 

Πηγές: empoweringparents.com, singleparent.gr